Γεωγραφική θέση : 20 περίπου χιλιόμετρα βο¬ρει¬οδυτικά τουΗρακλείου. Χαρακτηρίζεται ορεινή περιοχή, έχει έκταση 20,3 τ. χλμ. και μέσο υψόμετρο 189 μ. Ο οικισμός τη Αχλάδας στην κορυφή του λόφου που δεσπόζει της Αγίας Πελαγίας, αποτελεί τυπικό δείγμα αγροτοκτηνοτροφικού οικισμού και τα ίχνη της εγκατάλειψης είναι πολύ ευδιάκριτα.
Ο οικισμός έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί εξαιτίας της μετακίνησης των κατοίκων του στην περιοχή της Αγίας Πελαγίας και της Λυγαριάς που ανήκουν διοικητικά στο Δ.Δ. της Αχλάδας. Ολόκληρη η περιοχή χαρακτηρίζεται από ομαλούς λόφους, όπου κυριαρχούν οι ελαιώνες, ενώ στις περιοχές της Αγίας Πελαγίας και της Λυγαριάς οι τουριστικές δραστηριότητες.

Πληθυσμός : Με την απογραφή της Ε.Σ.Υ.Ε. του 1991 είχε 523 κατοίκους και πληθυσμιακή πυκνότητα 24,21 κάτοικοι ανά τ.χλμ. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001ο συνολικός πληθυσμός ανέρχεται στους 1077 κατοίκους και πληθυσμιακή πυκνότητα 53 κάτοικοι ανά τ.χλμ.

Οικονομική δραστηριότητα : Σύμφωνα με την απογραφή του πληθυσμού του 1991 ο τριτογενής τομέας κατέχει το 60,2% της απασχόλησης, ο δευτερογενής τα 26,8 και ο πρωτογενής το 12,9. Παρατηρείται το φαινόμενο να απασχολούνται το χειμώνα στη γεωργία οι εποχιακά εργαζόμενοι στον τουρισμό.

I. Πρωτογενής τομέας : Η βόρεια περιοχή αποτελείται από λόφους καλλιεργούμενους ως επί το πλείστον από ελιές στα ψηλά και λαχανόκηπους στην περιοχή της Αγίας Πελαγίας. Καλλιεργούνται και λίγα πρώιμα κηπευτικά σε περιοχές προστατευμένες από τους ανέμους. Μεγάλο ποσοστό καλλιεργειών αρδεύεται κυρίως από ιδιωτικές γεωτρήσεις. Υπάρχει μικρός αριθμός αλιέων με σημαντική δραστηριότητα. Η κτηνοτροφία είναι αναπτυγμένη εξαιτίας της μεγάλης έκτασης που καταλαμβάνουν οι βοσκότοποι.

III. Τριτογενής τομέας : Υπάρχουν πολλά καταστήματα (ταβέρνες, μπαρ, παντοπωλεία), κυρίως στην περιοχή της Αγίας Πελαγίας. Ο τουρισμός είναι πολύ ανεπτυγμένος. Στην Αγία Πελαγία και τη Λυγαριά υπάρχουν 10.000-12.000 κλίνες σε όλες τις κατηγορίες ξενοδοχείων. Στην Αχλάδα είναι μικρή σχετικά η προσέλευση τουριστών, η οποία γίνεται για να έρθουν σε επαφή με την παραδοσιακή ζωή και τις ασχολίες των κατοίκων.

Χωροταξική και πολεοδομική οργάνωση : Η γρήγορη και αστική ανάπτυξη της παραλιακής περιοχής δημιουργεί πολλές ανάγκες, όπως κατασκευή νέων δρόμων για πρόσβαση στους οικισμούς και τις παραλίες, παροχή υπηρεσιών από το Δήμο (νερό, απορρίμματα) και βιολογικό καθαρισμό. Στον οικισμό της Αχλάδας δεν παρατηρούνται χωροταξικά προβλήματα.

Κοινωνική και τεχνική υποδομή : Υπάρχει ένα νηπιαγωγείο και ένα δημοτικό, για γυμνάσιο και λύκειο τα παιδιά μετακινούνται στο Γάζι και το Ηράκλειο. Επίσης, υπάρχει ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, τρεις εξωραϊστικοί σύλλογοι και ένα φαρμακείο. Η συγκοινωνία γίνεται με λεωφορεία του ΚΤΕΛ Ηρακλείου.

Ο Ναός του Αγίου Ιωάννη : Η Ίδρυση του ανάγεται την περίοδο της βενετοκρατίας. Ο Ναός συμπεριλαμβάνεται στο έγγραφο του τούρκικου αρχείου Ηρακλείου για ανακαίνιση κόσμημα του ναού, που παρά τα έντονα σημάδια φθοράς, αποτελεί το Τέμπλο με εικόνες ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας (χρόνια 1860-1890). Στο κλίτος του Αγίου Ιωάννη ανήκει το σημερινό κωδωνοστάσιο (1901), καθώς και το δεύτερο κλίτος που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Τρύφωνα προστάτη των γεωργών.

Οι κρήνες της Αχλάδας : βορειοανατολικά στην περιοχή βρύση βρίσκονται (παλαιότερης και νεότερης τουρκοκρατίας στις αρχές του αιώνα). Οι παλιές βρύσες εξυπηρετούσαν για πολλά χρόνια τις ανάγκες των κατοίκων. Η κρήνη της τουρκοκρατίας. Η παλαιότερη κρήνη της Αχλάδας, χρονολογείται <με επιγραφή> το 1746 και εντάσσεται στις κρήνες που κατασκευάστηκαν σε χώρια με αμιγή χριστιανικό πληθυσμό. Η επιγραφή ήταν γραμμένη με οθωμανική γραφή και όπως συνηθιζόταν στην επιγραφή των οθωμανικών κρηνών μνημονεύονταν το όνομα του δωρητή, το έτος και <λόγος της αφιέρωσης συνήθως με επίγραμμα. Η νεότερη κρήνη της Αχλάδας έχει έντονα νεοκλασικά, μορφολογικά στοιχεία, κατασκευάστηκε με δαπάνες της κοινότητας, στις αρχές του 20ου αι.

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΑ ΦΡΑΣΚΙΑ : Χτισμένη κοντά στην παραλία Μνεία της εκκλησίας, που αποτυπώνεται σε όλους σχεδόν τους χάρτες της Βενετοκρατίας, γίνεται από πολλούς περιηγητές της ίδιας περιόδου. Το 1676, ο G. Guilletierr αναφέρει ερείπια <ωραίου μοναστηριού και λιμανιού> με πηγή νερού στο δυτικό άκρο του. Στην περιοχή μαρτυρούνται <λεηλασίες> του αρχαιολογικού υλικού κατά το παρελθόν. Η ανεξέλεγκτη χρήση της περιοχής ήταν καταστροφικές.

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ : Χτισμένος σε λόφο (υψόμετρο 135 μ.)πάνω στον όρμο της Λυγαριάς 15 χλμ. Από το οικισμό του Καραντινού (διαστάσεις 5,72χ2,55μ). Υπάρχουν υπολείμματα τοιχογραφιών και οικόσημο. Παλαιότερα ήταν ορατά τα κελιά βόρεια της εκκλησίας.

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ : Ένα μίλι παραπάνω από την εκκλησία (ΑΓΙΑ ΠΕΛΑΓΙΑ). Στην περιοχή εκτός από τα λίγα τμήματα τοίχων που σώζονται υπάρχει μόνο ως τοπωνύμιο πλέον, η,<καντιτιανή βρύση> ενώ σε μικρή απόσταση είναι ορατά τα ερείπια υπαίθρου μεσαιωνικού παρατηρητηρίου.

ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΝΤΙΝΟΥ : 1581-1583 με 168 κατοίκους. Καταγραμμένα κτήρια [1271]:48 σπίτια, 5 εκκλησίες 2 ανεμόμυλοι [ίχνη ενός προς βορρά είναι ορατά σε ύψωμα ορεινής περιοχής [γαλανός βολήκας]. Δεν αναφέρεται στην τουρκική απογραφή καταστράφηκε η εγκαταλείφθηκε στα χρόνια του κρητικού πολέμου. Το μοναδικό μνημείο που άντεξε στο χρόνο είναι ο Ναός του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ. Διατηρούνται 2 σφεδόνια, θύρωμα της βόρειας εισόδου, δυο σταυροί και τα παράθυρα του δυτικού και ανατολικού τοίχου. Πριν μερικές δεκαετίες ιερόσυλοι απέσπασαν το σημαντικότερο κειμήλιο του ναού, το ξυλόγλυπτο σταυρό του τέμπλου.

ΛΥΓΑΡΙΑ-ΠΑΝΑΓΙΑ ΛΥΓΑΡΙΝΗ : Οι αρχαιότερες ενδείξεις οικιστικής εγκατάστασης στην περιοχή εντοπίζονται στο δυτικό μυχό της παράκτια ζώνης στην τοποθεσία Φτεριά.

Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΛΥΓΑΡΙΑΝΗΣ : βρίσκεται σε ύψος 20μ και σε απόσταση 250μ από την ακτή σε πλαγιά του λόφου. Στη θέση «παλιόμυλος» κοντά στον ναό ήταν ορατά ως τη δεκαετία 1960 κατάλοιπα νερόμυλου.

Ανασκαφές που έγιναν έφεραν στο φως ιδιαίτερα σημαντικά κτίσματα αλλά και πλήθος αξιόλογων κινητών ευρημάτων αποκαλύπτοντας οικιστικές εγκαταστάσεις με συνέχεια 2000 ετών, ανάμεσα στις οποίες η ελληνιστική πόλη της Απολλωνίας.
Απ’ τη μινωική εγκατάσταση διατηρήθηκαν λίγα μόνο ίχνη. Περισσότερα κατάλοιπα προέρχονται απ’ την εγκατάσταση προανακτορικών χρόνων και μετανακτορικών χρόνων ευρήματα που δηλώνουν επαφές Φαιστό, Κνωσό, Κυκλάδες.
Στα ευρήματα των εγκαταστάσεων της μινωικής περιόδου συγκαταλέγεται μεγάλη ποσότητα κεραμική (πίθοι, πρόχοι, πινάκια, σκύφοι, κύπελα, θυμιατήρια κ.α.). Επίσης θεωρείται από τους πιθανούς χώρους προέλευσης του ημιπολύτιμου λίθου. Από τη γεωμετρική εποχή προέρχεται μικρή ποσότητα ανάμεσα στην οποία ένας πρωτογεωμετρικός ψευδόστομος αμφορέας του δέκατου αιώνα π.χ., που βρίσκεται σήμερα στην Κρητική Συλλογή Οξφόρδης.
Σε διάρκεια έργων αποκαλύφθηκαν δύο χάλκινοι αρχαϊκοί λέβητες ύψους 0,15μ. και διαμέτρου 0,38μ. Στο εσωτερικό χείλος του ενός διακρίνεται η αφιερωτική επιγραφή: «ΘΑΛΙΟΣ ΑΝΕΘΕΚΕ ΤΩ ΠΩΛΩΝΙ». Το σημαντικότερο οικοδόμημα ήταν το πρυτανείο, δημόσιο κτίριο 4ου – 3ου αι. εσωτερικών διαστάσεων 15x6,30μ. με δυο ορθογώνιες εστίες δυτικά και ανατολικά (ήταν το κεντρικό δημόσιο οικοδόμημα και ταυτόχρονα ήταν το Ανδρείο και το Βουλευτήριο της πόλης). Η εστία και ο επονδικός βόθρος επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες του Δωσιάδα και Πυργίωνα για τις σπονδές και τα συσσίτια των Κρητικών Εταιριών.
Ενδιαφέροντα ευρήματα: τρεις λαβές ροδιακών αμφορέων με έντυπες επιγραφές γνωστών επωνύμων αρχόντων της Ρόδου του 3ου π.Χ. αι. Νότια της δεξαμενής των ρωμαϊκών χρόνων εντοπίστηκε κτιστή κατασκευή με διπλή σειρά πωρόλιθων. Το κτίριο δυτικά ήταν μάλλον κοιμητήριο της πόλης. Ακόμα βρέθηκαν λίθινα εργαλεία ελαιοπαραγωγής και απανθρακωμένοι πυρήνες ελιάς.
Επίσης άλλα ευρήματα είναι γυναικείες προτομές και είδωλα, δυο πήλινοι κρίνοι και ένα πήλινο αμφίκαλο βωμό, αμφορείς με έντυπες λαβές, χάλκινα νομίσματα της Κνωσού, κεραμίδες, στρωτήρες, καλυπτήρες. Τμήματα πιθών και αγγείων (χώρος Ζ – δωμάτιο 1). 60μ. ανατολικά του χώρου Ζ βρέθηκε σύνολο 12 δωματίων (χώρος Η) – εδώ βρέθηκε ταφή νέου άνδρα καλυμμένη με σχιχτολιθικές πλάκες. Επίσης παρόμοια βρέθηκαν με τις ανασκαφές στη Σούδα νομίσματα των Ελληνιστικών χρόνων (Απολωνία, Κνωσσός, Άξος, Γόρτυνα , νοτιοελαδικες, Βασίλειο Σελαυκιδών: πόλεις απ’ τις οποίες ήταν)

ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΕΛΑΓΙΑΣ : (Υπάγεται στα Σαβαθικανά – κτίσμα 13ου αι.)
Βλέπουμε το ακρωτήριο Αττάλη και πιο πέρα προ¬σκυνούμε την Αγία Πελαγία. Λέγεται ότι σ’ αυτή την ακτή, άρρωστοι άνθρωποι που έχουν πόνους χώνονται γυμνοί στην άμμο και γίνονατι καλά» - μνημονεύεται απ’ το Φλωρεντίνικο ιερωμένοCristoforo Buentelmonti. Το έθιμο έχει ξεχωριστή θέση στα κείμενα των περιηγητών. Ο εορτασμός της Αγίας Πελαγίας ιδιαίτερα σημαντικός τη Βενετοκρατία. Γιατί την 8η Οκτωβρίου καθιερώθηκε αργία.
Περίπου 20μ. νοτιοδυτικά βρίσκεται το υπαίθριο κτιστό πατητήρι της μονής επιχρυσμένο με ασβστοκονίαμα., ενώ σε μικρή απόσταση δυτικά της Εκκλησίας διανοίγονται μικρά σπήλαια μέσα σε πετρώματα από ψαμίτη, που τα χρησιμοποιούσαν οι μοναχοί παλιότερα ως αχυρώνες.
Ομώνυμο εκκλησάκι βρίσκεται μέσα σε σπηλαιώδη κοιλότητα διαστάσεων 2,30x1,10x1,70μ. στο βορειοδυτικό άκρο της παραλίας. Το εκκλησάκι ονομάζεται και Εύρεση διότι εκεί κατά την παράδοση βρέθηκε η εικόνα της Αγίας Πελαγίας. Στο προσκυνητάρι της Εύρεσης βρίσκεται η εικόνα της Αγίας στην οποία απεικονίζεται ιστιοφόροι πλοίο με την αφιέρωση: «Αφιέρωμα Μαλαχία πλοιάρχου Παντελεήμονος Σάββα εκ νήσου Ικαρίας»
Για το προσκύνημα συγκεντρώνονται εκεί πιστοί απ’ όλα τα μέρη της Κρήτης και πολλοί από αυτούς σκεπάζονται με άμμο καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας και της λιτανείας.
Ξεχωριστή θέση έχει ο εορτασμός της Αγ. Πελαγίας και στον τοπικό τύπο από το τέλος κιόλας του 19ου αι. Την πομπή με τις φορητές εικόνες που διέσχιζε τα 150μ. της αμμώδους ακτής και κατευθυνόταν προς το εκκλησάκι της Εύρεσης στη στέγη του οποίου ανέβαιναν οι ιερείς και διάβαζαν Ευχή και το Ευαγγέλιο της ημέρας, περιγράφει στη δεκαετία του 1970 και ο Ελ. Πλατάκης, και συμπληρώνει ότι πολλοί προσκυνητές κατά τη διάρκεια της βουτούσαν τα πόδια τους στη θάλασσα.
Η γιορτή της Αγίας Πελαγίας εορτάζεται ακόμη και σήμερα με ιδιαίτερη λαμπρότητα, το πανηγύρι όμως έπαψε να έχει την αίγλη που είχε επί των ημερών του Παύλου Βλαστού.

Το λιμάνι της Αγίας Πελαγίας και οι γειτονικοί όρμοι : «Από το Φόδελε, διασχίζοντας το πετρώδες, πολύ απόκρυμνο, τραχύ κι ορεινό ακρωτήριο, φθάνει κανείς στην εύφορη παραλία της Αγίας Πελαγίας, η οποία χωρά πολλές γαλέρες, εξασφαλισμένες από το βορειοδυτικό άνεμο. Ένα μίλι από εκεί, στο εσωτερικό, υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στη θαυματουργο αγία, ενώ κοντά τρέχει το νερό μιας πηγής, πολύ καλό και άφθονο.»
Ο A. Evans μάλιστα, κατά την περιήγησή του επισημαίνει ότι πρόκειται για τα καλύτερα σωζόμενα μινωικά λιμανικά έργα. Ο όρμος της Αγίας Πελαγίας χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο καθώς και από τους Βενετούς και τους Τούρκους για φορτώσεις και εκφορτώσεις πολεμοφοδίων. Λιγους μήνε σπριν αρχίσει η επίθεση του 1648 εναντίον του Χάνδρακα, στα στρατηγικά σχέδια του Κιοπρουλή περιλαμβανόταν η μεταφορά της βάσης ανεφοδιασμού του πλησιέστερα προς το Μεγάλο Κάστρο, στον όρμο του Φόδελε και στο Τσνάκ λιμάνι (Αγ. Πελαγία), όπου, όπως και στο Φόδελε οι Τούρκοι είχαν κτίσει φρούριο κατεστραμμένο σήμερα.
Το φρούριο κατασκευάστηκε το 1077 ε.ε., (1666) από το Φαζίλ Αχμέτ Πασά, πάνω σε επιχωματώσεις στην άκρη του λιμανιού. Σχετικά με το λιμάνι, μοιάζει με κατσαρόλα. Δεν προσφέρεται για τον ελλιμενισμό μεγάλων πλοίων παρά μόνο μικρών και συμπληρώνει ότι η χωρητικότητά του ανέρχεται στα 200 πλοία που προσορμίζονται με την πλώρη στην ξηρά.
Παρά το γεγονός ότι ο χαρακτήρας του λιμανιού και της ευρύτερης περιφέρειάς του είναι καθαρά τουριστικός σήμερα, πρέπει να επισημανθεί ότι υπάρχουν ακόμη αρκετά αξιόλογα στοιχεία, επιμελώς κρυμμένα, η ανάδειξη των οποίων θα μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή.
Το «Άκρον του Διός» όπως σημειώνεται στους χάρτες της Βενετοκρατίας το ακρωτήριο Αγ. Σώζων, γνωστό σήμερα και ως Σταυρός , βορειοδυτικά της Αχλάδας, αποτελούσε από την αρχαιότητα ήδη σημαντικό οροθέσιο.
Σε αρχαϊκή επιγραφή της Ελευθέρνας αναφέρεται το»Διός Άκρον», χωρίς όμως να είναι σαφές αν πρόκειται για απλό οροθέσιο ή αν υπήρχε ιερό του Δία πάνω σ’ ένα ακρωτήριο της βόρειας ακτής και ποια ακριβώς ήταν η σχέση του με την Ελευθέρνα.
Με το εκκλησάκι του Αγ. Σώζοντος που βρίσκεται στο βραχώδες ακρωτήριο συνδέονται αρκετοί θρύλοι και παραδόσεις που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο λαογραφικής μελέτης. Η πιο γνωστή από αυτές αναφέρεται σε ένα πλοίο που η σφοδρή τρικυμία το παρέσυρε κοντά στα βράχια με κίνδυνο να εξοκείλει. Ο πλοίαρχος επικαλέσθηκε τη βοήθεια του αγίου της ημέρας και υποσχέθηκε να κτίσει ένα ναό με μέλι και γάλα, αν σωθεί. Το πλοίο σώθηκε και ο καπετάνιος που απέδωσε τη σωτηρία του στον άγιο της ημέρας, τον Αγ. Σώζοντα, εκπλήρωσε το τάμα του, κτίζοντας το μικρό εκκλησάκι στην άκρη της θάλασσα πάνω στους θαλασσοδαρμένους βράχους. Στο βόρειο άκρο, το μέτωπο του απότομου βράχου προς τη θάλασσα είναι σημαδεμένο με τρεις λευκούς σταυρούς, ορατούς ακόμα και σήμερα από τα διερχόμενα σκάφη, που σύμφωνα με την τοπική παράδοση έγιναν από τον διασωθέντα καπετάνιο.
Παλαιότερα η μετάβαση στο Προσκύνημα είχε περισσότερο οργανωμένη μορφή. Οι πιστοί από το Ηράκλειο και την Αγ. Πελαγία μπορούσαν να μεταβούν στον ιδιαίτερα δυσπρόσιτο χώρο του ακρωτηρίου με πλοιάρια που πραγματοποιούσαν συχνά δρομολόγια.
Ακόμη και σήμερα πολλοί προσεγγίζουν το χώρο με διαφόρων ειδών σκάφη, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που ακολουθούν τα σβησμένα πια ίχνη του δύσβατου μονοπατιού των παλιών προσκυνητών.
Δίπλα στο εκκλησάκι βρίσκεται ο παλιός φάρος που κατασκευάστηκε το 1921 και λειτούργησε συστηματικά έως το 1949. Ο φάρος του Αγ. Σώζοντος χτίστηκε ταυτόχρονα με το Φάρο του ακρωτηριού Λίθινο και του ακρωτηρίου Κουφονησιού, ως αποτέλεσμα των νέων αναγκών που δημιουργήθηκαν για εγκατάσταση φάρων κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις αποστολές πλοίων στα νησιά του Αιγαίου και τις ακτές της Μικράς Ασίας.
Στις μέρες μας, σώζεται μόνο μια απλή μεταλλική κατασκευή διαβρωμένη από την αλμύρα της θάλασσας. Το παλιό μπαλκόνι του Φάρου καταστράφηκε από τους Γερμανούς, οι οποίοι το χρησιμοποίησαν σαν στόχο βολής.
Στην περιφέρεια της Αχλάδας αναφέρεται μεγάλος αριθμός μεσαιωνικών μετοχιών, μικρών δηλαδή οικισμών άμεσα συνδεδεμένων με το χωριό στην περιφέρεια του οποίου βρίσκονταν.
Κατάλοιπα των οικιστικών αυτών εγκαταστάσεων:
• ΛΑΔΙΑΝΑ ή ΛΑΒΔΙΑΝΑ
• ΜΟΥΣΟΥΡΙΑΝΑ
• ΠΛΥΣΤΡΕΣ
• ΣΓΟΥΡΙΑΝΑ
• ΓΟΥΡΝΙΑ
• ΠΛΑΚΑΛΩΝΑ
• ΦΡΑΓΚΟΥΛΙΑΝΑ
• ΒΛΥΧΑ-ΚΑΤΑΛΕΙΜΑΤΑ

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΠΑΤΗΤΡΙΑ : Η περιφέρεια της Αχλάδας, περιλαμβάνει σημαντικές εδαφικές μονάδες παραγωγικής ικανότητας. Στο βορειοδυτικό τμήμα του Μαλεβιζίου, που όπως ολόκληρο το Μαλεβίζι συνδεόταν στην περίοδο της Βενετοκρατίας με την παραγωγή της περίφημης Μαλβαζίας, εκτός από την παραγωγή οπωροκηπευτικών ευδοκιμούσε και η καλλιέργεια του αμπελιού.
Οι ποικιλίες που καλλιεργούνταν στην περιοχή μέχρι πρόσφατα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ντόπιων ήταν: «Αθήρι», «Μοσχάτο», «Λιάτικα», «Πλυτά», «Ανθομούρες», «Βιδιανά», «Ραζακιά», «Κουμινάτα», «Δαφνιά», ενώ σε έκταση καλλιεργούνταν «Ταχτάδες» και «Γρομπόλες».
Αξιόλογα τεκμήρια και συνεχιστές της μακραίωνης παράδοσης της οινοπαραγωγής, οι απαρχές της οποίας ανάγονται ήδη στα μινωικά χρόνια με αποκορύφωμα στην ελληνιστική περίοδο, είναι τα υπαίθρια μεσαιωνικά πατητήρια στις παρυφές ή στην περιφέρεια του οικισμού της Αχλάδας, που ανέρχονται περίπου στα είκοσι.